Do Nieborowa (woj. łódzkie) jedziemy od czasu do czasu, aby przejść się alejkami tutejszego ogrodu. Koronawirus zablokował możliwość wejścia do muzeum w pałacu. Jednak niedogodności rekompensuje rozległy park, w którym można się nieco zabłąkać. Zachwycają partery kwiatowe i niskie labirynty bukszpanowe przed południową ścianą pałacu. Zaprasza szeroka aleja lipowa z trawnikiem dywanowym wytyczona na osi założenia pałacowego, "otoczona symetrycznie rozplanowanymi po obu jej bokach gabinetami i boskietami, uformowanymi ze strzyżonych szpalerów grabowo-lipowych".
Godne uwagi są dwa sędziwe platany stojące tuż obok pałacu. Jak głosi tablica - najstarsze w Najjaśniejszej Rzeczypospolitej, obydwa zostały posadzone około 1770 roku. Obydwa sterane wiekiem, jeden to już inwalida cudem uratowany, podparty "balkonikiem". Przebywanie obok tak starych drzew przywołuje refleksję o dawnych czasach i o tym jak nasze życie zmienia się z upływem czasu. Kim jesteśmy? Skąd przychodzimy? Dokąd pójdziemy?
Także przyrodnicy znajdą w Nieborowie coś dla siebie...
Filmowy i serialowy pałac
Pałac w Nieborowie należy do tych zabytków, które umiłował film. Sam pałac i jego otoczenie tak zauroczyły filmowców, że nakręcone zostały tutaj sceny do "Akademii Pana Kleksa" oraz filmu "Pan Samochodzik i niesamowity dwór". Trudno o bardziej reprezentacyjną lokalizację. Nic dziwnego, że powstawała tutaj także "Kariera Nikodema Dyzmy", pamiętny serial o niesamowitych przypadkach naturszczyka wyniesionego na najwyższe urzędy. Tu także m.in. fotografowano seriale "Chłopi" i "Lalka".
W pałacu i ogrodzie nagrywane były ujęcia do filmów: "Popioły", "Borys Godunow", "Dama pikowa", "Dzieje grzechu", "Frankenstein", "Hans Christian Andersen", "Lalka", "Lotna", "Łuk Erosa", "Pensja Pani Latter", "Szuler", i "Złoto dezerterów". Część z nich to produkcje zagraniczne. We wnętrzach i otaczającym pałacu i ogrodzie powstawały także seriale: "Plebania", "Ojciec Mateusz", "Nowe przygody Arsena Lupin", "Wielka miłość Balzaka", który był serialem francuskim.
Porwanie w zabytkowym ogrodzie
Zabytkowy barokowy ogród w Nieborowie zaprojektował Tylman z Gameren. Park regulrny w sylu francuskim został zmodyfikowany i rozbudowany w XVIII wieku przez Szymona Bogumiła Zuga. Z kolei około 1950 roku po przejęciu Nieborowa i Arkadii przez Muzeum Narodowe w Warszawie założenie zostało zrekonstruowane. Po wojnie i nacjonalizacji, która po niej nastąpiła, był bowiem zaniedbany.
Za kanałem rozciąga się nieco bardziej naturalny park krajobrazowy, który powstawał na początku XVIII wieku. W parku uwagę przyciąga stela przedstawiająca "Porwanie Persefony przez Hadesa". W latach 2014 - 2015 płaskorzeźba ta poddana była konserwacji. Została całkowicie rozmontowana, a po odratowaniu, złożona z powrotem.
- To był ostatni moment na odnowienie - powiedziała 1 marca 2015 roku podczas odsłonięcia odnowionego zabytku dr Elżbieta Bogaczewicz-Biernacka, która zajmowała się jego konserwacją.
Miło jest spacerować w labiryntach grabowo-lipowych żywopłotów i zwiedzać tutejsze zakamarki.
Po stronie wschodniej otaczającego pałac ogrodu znajdują zabudowania gospodarcze, z końca XVIII wieku: oranżerie, stajnia, wozownia oraz domki oficjalistów dworskich. Tam można szukać niewielkego ogrodu szkatułkowego oraz kawiarenki (są tam też toalety). Po stronie północnej pałacu, w okolicy dziedzińca dojazdowego położony jest Pawilon Myśliwski, mieszczący dziś pokoje gościnne, a bliżej bramy - budynek Manufaktury, wzniesiony przez Szymona Bogumiła Zuga, w którym znajduje się teraz pracownia ceramiki artystycznej i biura administracji muzeum.
Raj dla zaskrońców
Tego lata było sucho, a nawet bardzo sucho. Zwłaszcza w sierpniu. Nic dziwnego, że zaskrońce miały idealne warunki bytowania, dzięki czemu licznie się rozmnożyły. W słoneczny dzień można spotkać tych pięknych węży całe krocie. Umiejętnie wykorzystują naturalne schronienia, których ogród w Nieborowie nie poskąpił. Najwięcej zaskrońców można spotkać wzdłuż stawów i rozciągającego się w zachodniej części parku kanału zaprojektowanego w kształcie węgielnicy.
Będąc w słoneczny dzień w parku muzealnym, widzieliśmy dziesiątki węży różnych rozmiarów wygrzewające się w słońcu w pobliżu zarośli i trzcin na trawie. W jednym miejscu rozciąga się spory fragment pokryty gęsto sprężystym kłębowiskiem jeżyn. Zaskrońce korzystają z tych "leżaków" i wygrzewają się wprost na liściach kilkadziesiąt centymetrów nad ziemią. Myli się jednak ten, kto sądzi, że łatwo jest złapać takiego osobnika. Zwinięty wąż wystrzeliwuje w gęstwę trzciny jak sprężyna i po chwili już go nie ma. Można niezwykle wolno przysuwając się i bez gwałtownej gestykulacji podejść na niezbyt dużą odległość i przyglądać się tym płochliwym gadom.
Pałac uratowany przed Rosjanami
Ostatni prywatny posiadacz Nieborowa, Janusz Radziwiłł, w czasie okupacji hitlerowskiej działał w konspiracji. Dobrami zarządzał jego syn Edmund, który z żoną Izabelą był w łowickim okręgu Armii Krajowej. Janusz Radziwiłł dwukrotnie, w 1939 roku i w latach 1945-1947, więziony był przez sowieckie NKWD na terenie Związku Radzieckiego, a po powstaniu warszawskim, do grudnia 1944 roku był osadzony przez hitlerowców w więzieniu w Berlinie.
"Do końca stycznia 1945 pałac w Nieborowie i ogród w pobliskiej Arkadii znajdowały się na obszarze dóbr nieborowsko-mysłakowskich ordynata ołyckiego Janusza księcia Radziwiłła. Cała rodzina Radziwiłłów w lutym 1945 została deportowana przez służby NKWD do Związku Radzieckiego i osadzona w obozie w Krasnogorsku" - napisano na stronie muzeum. Tam właśnie żona Janusza Anna z Lubomirskich Radziwiłłowa zmarła w 1947 roku.
W 1947 roku Janusz Radziwiłł zamieszkał w Warszawie, gdzie zmarł w 1967 roku. Młodsi członkowie rodziny Radziwiłłów nieborowskich po powrocie z zesłania pozostali w Polsce i mieszkają dzisiaj w Warszawie.
"Zaraz po wojnie ówczesny dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie Stanisław Lorentz, zgodnie z wcześniejszym porozumieniem z Radziwiłłem, otoczył opieką unikatowy pałac nieborowski i jego zbiory oraz zabytkowy ogród w Arkadii, włączając je niezwłocznie w skład warszawskiego Muzeum Narodowego, jako jego oddział. To uratowało pałac i jego zbiory przed dewastacją i rozproszeniem w najgorszym okresie ortodoksyjnego stalinizmu" - głosi strona muzeum.
W 1947 roku zamieszkał w Warszawie, gdzie zmarł w 1967 roku. Małżonka Janusza Anna z Lubomirskich Radziwiłłowa zmarła w 1947 roku w Krasnogorsku. Młodsi członkowie rodziny Radziwiłłów nieborowskich po powrocie z zesłania pozostali w Polsce, przetrwali najcięższy okres realnego socjalizmu i mieszkają dzisiaj w Warszawie.
Od biskupa do... ordynata
W 1694 roku kardynał Michał Stefan Radziejowski kupił od Nieborowskich dobra wraz z dworem. W jego miejscu wzniósł barokowy pałac, według projektu architekta Tylmana z Gameren, spolonizowanego Holendra. Kardynał Radziejowski zapisał w testamencie dobra nieborowskie wraz z pałacem Konstancji z Niszczyckich i Jerzemu Hipolitowi Towiańskim. Ich syn Krzysztof Mikołaj Towiański sprzedał dobra w 1723 roku generałowi saskiemu Aleksandrowi Jakubowi Lubomirskiemu i jego małżonce Karolinie Fryderyce von Vitzthum. Od 1736 roku właścicielami Nieborowa byli Stanisław i Jan Józef Łochoccy, którzy odsprzedali w 1766 roku dobra Michałowi Kazimierzowi Ogińskiemu, hetmanowi wielkiemu litewskiemu. Hetman w latach 1766-1768 dokonał przekształcenia wnętrz pałacowych w stylu rokokowym - informuje strona muzeum.
W 1774 właścicielem dóbr nieborowskich został książę Michał Hieronim Radziwiłł, późniejszy wojewoda wileński i jeden z najbogatszych magnatów polsko-wileńskich. W pałacu nieborowskim zgromadził kolekcję obrazów mistrzów europejskich - holenderskich, niemieckich, włoskich i hiszpańskich oraz portrety osobistości polskich i zagranicznych, gabinet kilkunastu tysięcy rycin, księgozbiór unikatowych starodruków (od XVI wieku), zespoły mebli polskich, angielskich i francuskich, zbiory sztuki zdobniczej - sreber, porcelany, szkieł i tkanin. Warszawski architekt Szymon Bogumił Zug przebudował dla niego w 1784 roku wnętrza pałacu w stylu wczesnoklasycystycznym (powstały Gabinety: Żółty i Zielony oraz Sypialnia Wojewody). Jego żona, Helena z Przeździeckich, założyła w pobliżu Nieborowa słynny ogród romantyczny, który nazwała Arkadią, utrzymany w stylu angielskim. Po śmierci Michała Hieronima Radziwiłła w 1831 roku, dobra nieborowskie podupadły, a pałac uległ zaniedbaniu. Jego syn i spadkobierca Zygmunt Radziwiłł doprowadził do ruiny dobra przodków, na licytacji w Paryżu sprzedał najlepszą część galerii obrazów i biblioteki i odsprzedał w obce ręce Arkadię z całym unikatowym wyposażeniem. Nieborów odstąpił jednak w 1879 roku bratankowi Michałowi Piotrowi Radziwiłłowi, który przed śmiercią w 1903 roku odbudował majątek i odkupił Arkadię. W 1906 roku wdowa po nim sprzedała Nieborów wspomnianemu już dalekiemu kuzynowi męża Januszowi Radziwiłłowi, ordynatowi ołyckiemu.
Jak dojechać do Nieborowa?
Aby dojechać do pałacu i parku w Nieborowie, należy zjechać z autostrady A2 na zjeździe na Łowicz i Skierniewice. Następnie drogą krajową nr 70 kierujemy się do Nieborowa. Przy drogowskazie skręcamy w prawo i wkrótce jesteśmy obok pałacu i ogrodu, które będziemy mieć po lewej stronie.
Niestety ze względu na pandemię koronawirusa nie wszystkie obiekty mogą być udostępnione. Gdy my tam byliśmy, nie można było zwiedzać pałacu. A szkoda, bo wnętrza są prześliczne!
Zwiedzanie ogrodu w Nieborowie kosztuje 16 zł, ulgowy 10 zł, dzieci i młodzież ucząca się w wieku od 7-26 lat płaci 1 zł.
Latem otwarte od 10 do 18, zimą od 10 do 16. W sezonie letnim w poniedziałki zwiedzanie ogrodu jest darmowe. Z powodu pandemii COVID-19 pałac nie jest dostępny do zwiedzania z powodu zagrożenia koronawirusem.
Uwaga! Parkowanie na ogólnodostępnym parkingu przed muzeum kosztowało nas 10 zł za dzień. W pobliżu są tańsze prywatne place, na których parkowanie kosztowało 7 zł za dzień. Warto skorzystać i zaoszczędzić.
Jeśli nie można trafić, należy kliknąć w Google Maps. Sztuczna inteligencja niezawodnie doprowadza na miejsce.A teraz "pospacerujmy" sobie dzięki zdjęciom.
Oto sędziwy platan staruszek, którego półspróchniałe członki podtrzymuje stelaż.
Nie brakuje tu wody.
Jest też trochę rzeźb.
Zwiedziliśmy szkatułkowy ogród.
Dąb Kościuszki posadzony w 150, rocznicę śmierci naczelnika.
Bliskie spotkanie z zaskrońcem.
Spotkaliśmy też ślimaki - daleko nie uciekły...
Napotkana przed bramą "mydelniczka". Trabant reklamuje pobliskie Muzeum Motoryzacji w Nieborowie.
Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.
Znasz? Skomentuj!