Twierdza Wisłoujście była niegdyś gwarantem bezpieczeństwa portu Gdańsk. W razie zagrożenia ogromne kołowroty napinały leżący na dnie Wisły żelazny łańcuch. Żaden wrogi lub podejrzany statek nie mógł wtedy popłynąć w górę rzeki. W czasach ostrzałów z bombard pokładowych, abordaży i pirackich pojedynków było to najlepsze z możliwych zabezpieczeń. Dziś Twierdza Wisłoujście utraciła znaczenie militarne. Lecz wciąż ma walor sentymentalny, historyczny i architektoniczny.
Od średniowiecza do Twierdza Wisłoujście
Nazwa Twierdzy Wisłoujście ma związek z ujściem Wisły, które niegdyś znajdowało się zaraz za fortyfikacją. To jeden z mniej znanych, ale fascynujących zabytków Gdańska, którego historia sięga średniowiecza. Miejsce było od dawna traktowane jako strategiczne, umożliwiało bowiem przez stulecia kontrolę szlaku wodnego do Gdańska. Już w XIV wieku gdańskie władze zdecydowały o budowie strażnicy, mającej na celu monitorowanie ujścia Wisły. Drewniana wieża powstała w 1382 roku, a jej głównym zadaniem była ochrona Gdańska oraz zabezpieczenie szlaków wodnych przed piratami i najeźdźcami. Z biegiem czasu strażnicę rozbudowano, przekształcając ją w kamienną twierdzę o znacznie bardziej zaawansowanej konstrukcji obronnej. W 1482 roku wieża zyskała formę ceglanej latarni morskiej, która pomagała statkom nawigować.
W XVI wieku Gdańsk znajdował się w strategicznym punkcie na mapie Europy, będąc ważnym portem handlowym i wojennym. W odpowiedzi na rosnące zagrożenie ze strony Szwedów i innych potęg europejskich, zdecydowano się na dalszą rozbudowę Twierdzy Wisłoujście. W latach 1571-1577 powstała okrągła, ceglana wieża, otoczona wałem obronnym, która pełniła funkcję defensywną, spełniała też rolę latarni morskiej. Za projekt twierdzy w jej renesansowej formie odpowiadał prawdopodobnie flamandzki architekt Anton van Obberghen, który zaprojektował ją na wzór włoskich fortyfikacji bastionowych. Jego dzieło wyróżniało się nie tylko funkcjonalnością, ale i estetyką, co sprawiało, że twierdza była nie tylko ważnym obiektem militarnym, ale i symbolem potęgi miasta.
Niekończąca się odbudowa Twierdzy Wisłoujście
Największą rozbudowę twierdza przeżyła w XVII wieku, kiedy to wokół wieży powstał fort Carre, któy posiadał cztery bastiony - św. Gertrudy, św. Jakuba, św. Elżbiety i św. Jana, tworzące charakterystyczny czworobok. W tej formie twierdza była zdolna do odpierania ataków z morza i lądu. W kazamatach widnieją daty 1586 i 1587, wskazujące na czas ukończenia poszczególnych obiektów fortyfikacyjnych. Data 1602, widniejąca na portalu wejściowym fortu, odnosi się do prac końcowych prowadzonych w forcie. Dla osłonięcia fortu przed bezpośrednim atakiem, w latach 1624-26 wzniesiono według wskazówek włoskiego projektanta Hieronima Ferrero tzw. Szaniec Wschodni. Składał się on z pięciu bastionów ziemnych poprzedzonych fosą. Analogiczny Szaniec Zachodni znajdował się na drugim brzegu Wisły, naprzeciwko Twierdzy Wisłoujście. Umocnienia obu szańców były stale rozbudowywane i uzupełniane w XVIII wieku. Szlak żeglowny do Gdańska kontrolowano za pomocą położonego na dnie grubego łańcucha. W razie potrzeby mogły go napiąć i podnieść z dna kołowroty. Żaden statek nie był w stanie pokonać takiej przeszkody.
Przez wieki Twierdza Wisłoujście odgrywała kluczową rolę w obronie Gdańska, szczególnie podczas wojen ze Szwedami. W 1628 roku twierdza była świadkiem dramatycznych wydarzeń, kiedy to Szwedzi przeprowadzili nasilony ostrzał artyleryjski portu gdańskiego i okolicznych umocnień. Mimo ciężkich uszkodzeń, twierdza zdołała odeprzeć atak.
Po rozbiorach Polski i pierwszej wojnie światowej Twierdza Wisłoujście straciła na znaczeniu militarnym i przeszła pod kontrolę pruską. Na początku XIX wieku została częściowo rozebrana, ale do dziś przetrwały jej najważniejsze elementy, które świadczą o dawnej potędze. W okresie międzywojennym pełniła funkcję bazy klubów żeglarskich. W czasie drugiej wojny światowej Twierdza Wisłoujście została zniszczona w wyniku nalotów bombowych, jednak po wojnie podjęto prace konserwatorskie, mające na celu odbudowę i przywrócenie dawnego charakteru tego unikalnego zabytku. Dziś twierdza wróciła do formy i zachwyca turystów, jednak dopuszczona jest do zwiedzania jedynie warunkowo. Dlaczego? Bo odkąd od 1974 r. Twierdza Wisłoujście jest w zarządzie Muzeum Gdańska, trwają wciąż prace ratownicze oraz badania archeologiczne, historyczne i konserwatorskie w tym miejscu.
Zwiedzanie gdańskiej fortyfikacji
Twierdza Wisłoujście ma dość nietypowy układ architektoniczny. Jej centralnym punktem jest wspomniana ceglana wieża, która pełniła funkcję latarni morskiej, otoczona czterema bastionami. Okrągła wieża ma około 20 metrów wysokości, a jej grube mury sprawiły, że była odporna na ostrzał. Bastiony, będące częścią twierdzy, pełniły zarówno funkcje obronne, jak i mieszkalne. Cała twierdza zajmuje powierzchnię kilkunastu tysięcy metrów kwadratowych, a jej układ w formie czworoboku, nawodniona fosa, mur kurtynowy i inne udogodnienia sprawiały, że była trudna do zdobycia.
Twierdza Wisłoujście to fascynujący przykład architektury obronnej, która przez wieki stanowiła o potędze Gdańska. Spacer po fortyfikacjach to prawdziwa podróż w czasie, która pozwala zrozumieć, jak ważną rolę odegrała twierdza w historii Europy. Z tarasu widokowego w Twierdzy Wisłoujście roztacza się imponujący widok na ujście Wisły, co pozwala lepiej zrozumieć strategiczne położenie fortyfikacji. Każdego roku odbywają się tu rekonstrukcje historyczne, podczas których można poczuć klimat dawnych bitew i oblężeń. Twierdza Wisłoujście to także jeden z symboli Gdańska. Dziś, choć nie pełni już funkcji militarnej, pozostaje ważnym punktem na mapie turystycznej Trójmiasta i fascynującym świadectwem dawnych czasów.
Twierdza Wisłoujście. Jak dojechać?
Jak dojechać do Twierdzy Wisłoujście? Twierdza Wisłoujście dojazd ma zawiły. Twierdza Wisłoujście znajduje się w Gdańsku, w pobliżu Portu Gdańsk. Samochodem z centrum Gdańska kierujemu się na północny zachód ulicą Siennicką i dalej Trasą Sucharskiego (droga nr 89). Następnie skręcamy w ul. Pokłądową, a potem w ul. Charpentiera, która prowadzi bezpośrednio do ul. Stara Twierdza i Twierdzy Wisłoujście. Niewielki parking znajduje się przed samym muzeum..
Można też na przystanku Gdańsk Główny wsiąść do autobusu linii 106, który kursuje w stronę Portu Północnego. Należy wysiąść na przystanku "Twierdza Wisłoujście". Latem można do Twierdzy Wisłoujście dojechać tramwajem wodnym F5 z przystani Żabi Kruk w centrum Gdańska.
Rowerzystów doprowadzi na miejsce sieć ścieżek rowerowych, biegnących z centrum Gdańska w stronę Nowego Portu i Wyspy Sobieszewskiej. Z Nowego Portu można wybrać się do Twierdzy Wisłoujście pieszo. Spacer taki zajmie około 20-30 minut.
Adres Twierdzy Wisłoujście to ul. Stara Twierdza 1. Jeśli się zgubimy, warto kliknąć w Mapy Google.
Zobacz więcej zdjęć Twierdzy Wisłoujście.
Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.
Znasz? Skomentuj!