Na tyłach ul. Traktorzystów w Warszawie stoi pomnik poległych w czasie drugiej wojny światowej pracowników zakładów mechanicznych "Ursus". Na ciemnym kamieniu jasne litery przypominają nazwiska robotników, którzy zginęli z rąk okupanta. Dziś nie ma już w Ursusie ogromnych zakładów. Zaś sam Ursus także odszedł w biznesowy niebyt. Pofabryczne tereny wygładziły buldożery, deweloperzy wznieśli mieszkania. Z rzadka coś przypomni, co tu kiedyś było i skąd wzięła się ta dzielnica Warszawy.
Pomnik pomordowanych robotników Ursusa
Jednym z symboli dzielnicy Ursus związanych z dawną ciągnikową potęgą, jest pomnik byłych pracowników Państwowych Zakładów Inżynierii Ursus zamordowanych przez okupanta w latach 1939-1945 w czasie drugiej wojny światowej. Na dwóch czarnych kamiennych tablicach widnieje lista kilkudziesięciu nazwisk pracowników, którzy wojny nie przeżyli. Pomnik wznosi się tuż za dzielnicowym centrum kultury Arsus, które istniało od 1950 roku jako placówka zakładowa fabryki Ursusa.
Po obu stronach pomnika stoją betonowe słupki z logo Państwowych Zakładów Inżynierii. W latach 20. i 30. XX wieku funkcjonowały one w warszawie, tuż przed wojną w obecnym Ursusie, a w ich skład wchodziły m. in. Zakłady Mechaniczne Ursus. Już wtedy produkowano tam pierwsze ciągniki, z których słynęła później przemysłowa dzielnica. Do pomnika prowadzi prosta droga od Urzędu Dzielnicy Ursus i stojącego tuż obok Pomnika Robotników Czerwca 1976 r.Pomnika Robotników Czerwca 1976 r.
Smutny los fabryki ciągników Ursus
W 1893 roku trzej inżynierowie: Ludwik Rossman, Kazimierz Matecki i Emil Schönfeld wraz z czterema przedsiębiorcami (wśród nich był Karol Strassburger) założyli przedsiębiorstwo o nazwie Towarzystwo Udziałowe Specyalnej Fabryki Armatur w Warszawie. Fabryka produkowała różne rodzaje armatury oraz hydranty przeciwpożarowe. W 1902 roku podjęto decyzję o rozbudowie zakładu i rozszerzeniu asortymentu o silniki spalinowe. Nazwę - Ursus - wzięto z "Quo Vadis" Henryka Sienkiewicza. W 1910 roku fabryka przeniosła się na nowe miejsce położone na Woli. Do wybuchu I wojny światowej fabryka stała się głównym producentem silników spalinowych w Królestwie Polskim i jedynym ich dostawcą do carskiej Rosji. W 1915 roku zakład został zniszczony przez wycofującą się armię rosyjską. Fabrykę jednak szybko odbudowano. W okresie międzywojennym fabryka rozpoczęła produkcję ciągników rolniczych i innych maszyn już jako Zakłady Mechaniczne "Ursus". Powstała też nowa siedziba w pobliżu wsi Czechowice, która dziś jest jednym z osiedli w dzielnicy Ursus. W 1930 roku fabryka została przejęta przez Państwowe Zakłady Inżynierii i skierowana na produkcję dla wojska. Podczas II wojny światowej fabryki w Ursusie były wykorzystywane przez Niemców do produkcji czołgów i pomp lotniczych. Po wojnie fabryka stopniowo odzyskiwała swoje wyposażenie i wznawiała produkcję.
W 1946 r. rozpoczęto produkcję ciągników rolniczych w czechowickich fabrykach na podstawie dokumentacji ciągnika Ursus C-45 opracowanej przez zespół konstruktorów Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Edwarda Habicha. Pierwsza maszyna zjechała z taśmy montażowej w 1947 roku. W 1948 r. powstało przedsiębiorstwo państwowe o nazwie Zakłady Mechaniczne "Ursus", które kontynuowało prace nad polskimi ciągnikami. W 1955 r. rozpoczęto prace nad nowym polskim traktorem, a ostatecznie to konstruktorzy z Ursusa wygrali rywalizację, opracowując ciągniki Ursus C-325 i Ursus C-308. W 1960 r. rozpoczęto seryjną produkcję ciągnika Ursus C-325, który był protoplastą całej rodziny ciągników lekkich. W 1969 r. wprowadzono do produkcji ciągnik Ursus C-385, pierwszy z rodziny ciągników ciężkich. W 1971 r. Ursus podjął produkcję ciągników na licencji firmy "Massey Ferguson". W 1991 r. doszło do podziału zrzeszenia, powstały Zakłady Przemysłu Ciągnikowego "Ursus". W latach 1998-2003 wprowadzono unowocześnienia w ciągnikach Ursus, a w 2010 r. zmieniono logotyp firmy. W 2011 r. Ursus połączył się z firmą POL-MOT Warfama S.A., co przyczyniło się do dynamicznego rozwoju przedsiębiorstwa. W maju 2012 r. podpisano umowę o współpracy z turecką firmą Uzel. Ursus S.A. był spółką z segmentu maszyn rolniczych notowaną na warszawskiej giełdzie. W lipcu 2021 Sąd Rejonowy w Warszawie nie zgodził się na sanację i ogłosił upadłość spółki.
Dojazd do pomnika robotników Ursusa
Pomnik pomordowanych robotników Ursusa przy ul. Dyrekcyjnej mieści się za domem kultury Arsus przy ul. Traktorzystów. Można tam dojść ul. Dyrekcyjną od centrum handlowgo Factory Ursus orz Urzędu Dzielnicy Ursus. Odległość to kilkaset metrów.
W razie problemów z trafieniem można kliknąć w Mapy Google.
Więcej zdjęć pomnika z Ursusa.
Dalej przy tej samej ulicy sfotografowałem resztki fabrycznej zabudowy.
Poniżej zdjęcia z rozbiórki jednej z nowych hal zakładów Ursus, która stała przy ul. Posag 7 Panien. Na jej miejscu powstaną nowe budynki, prawdopodobnie bloki.
Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.
Znasz? Skomentuj!