Mogą być zabytkiem ruiny zamku, mogą nim być także pozostałości żelbetonowej wieży do nawęglania parowozów. Ten nieoczywisty zabytek stoi spokojnie na Odolanach w Warszawie nad starą bocznicą opodal dawnej parowozowni i niepostrzeżenie porasta zielenią. Nagle wzbudził większe zainteresowanie, bo wpisano go do rejestru zabytków, by oficjalnie uznać wyjątkowy status. Brakuje jednak całego wyposażenia, które po mrówczemu wyrwane zostało kawałek po kawałku na złom. Pozostał jednak klimat z epoki parowozów.
Bliźniaki z Odolan i Krakowa
Identyczny zabytkowy zasobnik węglowy do nawęglania parowozów stoi na torowisku w Krakowie Bieżanowie-Prokocimiu. Tam jest taka sama wieża, ale zdewastowana w znacznie mniejszym stopniu. Na zewnątrz znajduje się system stalowych drabin. Widać na zdjęciach resztki wyposażenia do uzupełniania paliwa służące do nawęglania lokomotyw parowych. Węgiel lub koks sypał się prosto do tendra, szybko i sprawnie, by parowóz mógł bezzwłocznie ruszać w kolejną trasę. Taki zasobnik był jakby współczesną stacją paliw, ale na paliwo do pieca. Tego typu wieże do nawęglania parowozów i napełniania piaskiem piasecznic były w Polsce wykorzystywane po drugiej wojnie światowej. Zostały dostarczone ze Stanów Zjednoczonych w ramach pomocy UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration, czyli Administracja Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy). Pozostałe dwa zasobniki można znaleźć w Tarnowsich Górach oraz Gdyni.
W 1948 r. przypłynęły statkiem do Gdańska plany montażu żelbetowego korpusu z prefabrykatów, konieczne elementy oraz wyposażenie takie jak taśmociągi. Wieża z Odolan stała niedaleko dawnej parowozowni Odolany i służyła od 1951 r. do połowy lat 70. XX w. Do początku lat 90. zasobnik utrzymywano w stanie sprawności technicznej ze względów strategicznych oraz w celu nawęglania parowozów ogrzewczych oraz sporadycznie pociągowych. Jeszcze w 1982 roku na fotografiach wykonanych przez Jerzego Szeligę do wieży przylegały stalowe schody dla obsługi, prowadzące na samą górę. Zostały one dobudowane w Warszawie w celu ułatwienia dostępu do urządzeń. Pod zsypem był niższy podest do obsługui nawęglania. Niewielki zrujnowany barak, widoczny na dzisiejszych zdjęciach, był zaopatrzony w drzwi zamykane na kłódkę. Takie urządzenia można było także wykorzystywać do napełniania pociągów towarami takimi jak piasek czy żwir.
Konstrukcja zasobnika
Zasobnik o wysokości 42 metrów i z kontenerami o nośności 300 ton wykonano w konstrukcji żelbetowej w formie zwężającego się ku górze zbiornika na węgiel i piasek.
Ma on przekrój prostokątny, jest osadzony na czterech żelbetowych filarach. Pod nim ułożone są tory kolejowe, na które wjeżdżały parowozy w celu uzupełnienia paliwa.
Wniosek do konserwatora
Wniosek o wpis do rejstru zabytków nieruchomych zasobnika do nawęglania parowozów zsotał złożony w czerwcu 2023 r. przez stowarzyszenie "Kamień i co? Ratujmy warszawskie zabytki". W grudniu 2023 r. urząd konserwatora poinformował o objęciu zabytku ochroną. Jeszcze niedawno, na początku lat 90. XX wieku, zasobnik tętnił słabym życiem i nawęglał m.in. pociągi specjalne. Jednak niedługo potem inspektorat Kolejowego Dozoru Technicznego wydał zakaz eksploatacji urządzeń i ze względu na znaczne wyeksploatowanie mechanizmów.
"Nieruchomość jest dokumentem budowy polskiej kolei, reliktem techniki z czasów kolei parowej. Wartości artystyczne odzwierciedlają charakterystyczny dla minionych epok stosunek wrażliwości estetycznej twórców dzieł technicznych. Wartości naukowe wypływają ze szczególnego miejsca zabytku wśród źródeł poznawczych do badań nad rozwojem cywilizacji, a także wiedzy o ich wpływie na rozwój nauki i techniki szczególnie w odniesieniu do rozwoju lokomotyw parowych. Jest przykładem zastosowania nowatorskiej jak na czas powstania obiektu konstrukcji żelbetowej, dokumentując tym samym rozwój inżynierii kolejowej" - napisał o zabytku prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Gdzie jest wieża do nawęglania parowozów?
Jak dojechać do wieży do nawęglania parowozów na Odolanach? Jak dojść do wieży do nawęglania parowozów w Warszawie? By trafić do zabytkowego zasobnika węglowego do nawęglania parowozów, trzeba jechać ulicą Gniewkowską z Włoch przez Odolany w kierunku ul. Ordona. Adres przyjęty w decyzji o wpisie do rejestru zabytków to ul. Gniewkowska 42.
Po przejechaniu przez przejazd kolejowy po lewej stronie zabaczymy żwirownię i betoniarnię. Zaraz za nią można znaleźć niewyraźną ścieżkę przez krzaki, którą przejdziemy w kierunku nieczynnej stacji PKP Odolany, a dalej - patrząc wzdłuż torów - dostrzeżemy opisywany zasobnik. Dojście do niego to kilkaset metrów.
Jeśli są problemy z dotarciem można kliknąć w Mapy Google.
Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.
Znasz? Skomentuj!