Twierdza Srebrna Góra. Co tu robił Giertych?

Wycieczka wijącą się, stromą drogą, doprowadziła na szczyt wniesienia, na którym znajdują się umocnienia Twierdzy Srebrna Góra. Ulica zwana Krętą, choć krótka, w upale daje się we znaki. Szybko pojawia się zadyszka, na czoła występuje pot, a myśli krążą wokół butelki wody w plecaku. Fort piętrzy się dumnie objadany dookoła przez stadko kóz, które dbają, by żywozielone trawniki nie zmieniły się w wybujałe pastwisko. Znojna wspinaczka warta jest podjętego trudu!

Historia powstania Twierdzy Srebrna Góra

Twierdza Srebrna Góra, wzniesiona w latach 1765-1777, była w chwili powstania jedną z najnowocześniejszych fortyfikacji w Europie. Jej głównym elementem był Donjon, coś w rodzaju przysadzistej wieży obronnej, potężny obiekt o 151 pomieszczeniach rozmieszczonych na trzech kondygnacjach. W jego wnętrzu znajdowały się magazyny, zbrojownia, kaplica, więzienie, szpital, piekarnia, browar, warsztaty rzemieślnicze i prochownia. Dzięki temu fort był całkowicie samodzielny i samowystarczalny. Mogło w nim przebywać 3756 żołnierzy. Można tam było zgromadzić olbrzymie zapasy amunicji, opału i żywności. Ponadto składają się na twierdzę Fort Wysoka Skała i Fort Spitzberg-Ostróg.

Czytaj więcej: Ruiny zamku Owiesno

W obrębie Twierdzy Srebrna Góra wydrążono dziewięć studni o łącznej głębokości 478,5 metrów, w tym najgłębszą (84 metry głębokości) na terenie fortu Ostróg. Legenda głosi, że koszt wydrążenia tych studni był równy kosztom budowy całej fortyfikacji srebrnogórskiej. Po zakończeniu budowy twierdza była dobrze przygotowana do działań bojowych. Jej konstrukcja była tak solidna, że przetrwała bez większych zniszczeń wojny napoleońskie, a także pierwszą i drugą wojnę światową.
Obecnie XVIII-wieczna Twierdza Srebrna Góra jest jednym z najważniejszych zabytków Dolnego Śląska. Jest udostępniona do zwiedzania, a w jej wnętrzu znajdują się wystawy prezentujące jej historię i architekturę.

Dalsze losy Twierdzy Srebrna Góra

Twierdza Srebrna Góra, wzniesiona w celu ochrony Śląska przed najazdami, swój chrzest bojowy przeszła w 1807 roku. Wówczas to do Srebrnej Góry nadciągnęła armia francuska dowodzona przez Hieronima Bonaparte, młodszego brata Napoleona. Ciężkie walki zakończyły się zawieszeniem broni i pokojem w Tylży.
Po odbudowie zniszczeń twierdza została ponownie postawiona w stan gotowości bojowej w 1850 roku. Jednak, gdy Prusy zostały zmuszone do uznania zwierzchnictwa Austrii w 1867 roku wojska pruskie opuściły twierdzę, a jej dzieje militarne dobiegły końca.

Czytaj więcej: Fontanny w Ołomuńcu

Twierdza Srebrna Góra nie przestała jednak pełnić ważnej roli. Począwszy od 1867 roku służyła jako poligon saperski. W tym samym czasie w Srebrnej Górze nastąpił rozwój przemysłu. W 1866 roku otwarto przędzalnie, następnie w 1869 roku garbarnię, a wreszcie w 1872 roku fabrykę zegarków kieszonkowych. Przemysłowe ożywienie w Srebrnej Górze było możliwe dzięki temu, że po opuszczeniu twierdzy przez wojsko, mieszkańcy miasta musieli znaleźć nowe źródła utrzymania. Fabryka zegarków Eppner & Co., która zajęła budynki dawnych koszar, stała się jednym z najważniejszych zakładów pracy w mieście.

Twierdza Srebrna Góra atrakcją turystyczną

Pod koniec XIX wieku Twierdza Srebrna Góra stała się popularną atrakcją turystyczną. W tamtym czasie rosła liczba tras i połączeń kilejnowych. W 1900 roku otwarto Kolej Sowiogórską z odcinkiem kolejki zębatej łączącej Srebrną Górę z Nową Wsią Kłodzką. Do dziś istnieje most tej kolei nieopodal twierdzy. Trasa prowadziła przez Przełęcz Srebrną, gdzie znajdowała się stacja Twierdza Srebrna Góra.
Liczba turystów odwiedzających twierdzę rosła. W latach trzydziestych XX wieku wynosiła ona około 50 tys. osób rocznie. Zainteresowane wzrosło, gdy po pierwszej wojnie światowej Donjon został wyremontowany i zaadaptowany na restaurację. W okresie międzywojennym lokal mógł pomieścić nawet 300 gości. Oprócz restauracji w Donjonie znajdowały się również muzeum broni, izba pamięci Fritza Reutera oraz platforma widokowa.
W 1913 roku w Forcie Ostróg zbudowano schronisko młodzieżowe, a pod koniec lat 30. XX wieku ośrodek szkoleniowy.

Czytaj więcej: Kolumna Trójcy Przenajświętszej w Ołomuńcu

Dynamiczny rozwój turystyki przerwała jednak druga wojna światowa. W latach 1939-1941 na terenie twierdzy Niemcy utworzyli obóz jeniecki Oflag VIII B, w którym więziono polskich oficerów, między innymi generała dywizji Tadeusza Piskora, kontradmirała Józefa Unruga i komandora Stefana Frankowskiego.
Z kolei po wojnie rozpoczęła się dewastacja twierdzy. Władze komunistyczne nie wykazywały zainteresowania XVIII-wieczną fortyfikacją.
Dopiero w 1966 roku grupa harcerzy Hufca Dolnośląskiego zajęła się fragmentem twierdzy i rozpoczęła wieloletnią operację harcerską "Akcja Srebrna Góra". Dzięki temu obiekt został odnowiony i ponownie udostępniony.
W 2002 roku został powołany Forteczny Park Kulturowy w Srebrnej Górze. W 2004 roku prezydent RP wpisał obiekt na Listę Pomników Historii. Odtworzeniem historycznego garnizonu zajmuje się powołana w 2007 roku grupa rekonstrukcyjna - Infanterie - Regiment von Alvensleben (nr 33).

Nietypowe atrakcje Twierdzy Srebrna Góra

W Twierdzy Srebrna Góra organizowanych jest wiele atrakcyjnych wydarzeń. Począwszy od nocnego zwiedzania, przez warsztaty związane z różnymi okazjami, po wydarzenia takie jak forteczne gry czy armatnia salwa na rocznicę odzyskania niepodległości.

Czytaj więcej: Most gotycki w Kłodzku

Twierdza Srebrna Góra oferuje także integracyjne imprezy firmowe w nietypowym, historycznym otoczeniu, mocne męskie lub kobiece wypady, zwiedzanie nietypowe, wieczory kawalerskie i wyjątkowe urodziny. "A i pewnie wesele byśmy ogarnęli" - napisano na stronie twierdzy.
Fort Wysoka Skała - kawałek spacerem od Donżonu - powstał w latach 1769-1772 jaki siódmy z kolei projekt umocnienia w tym miejscu. Pierwotnie miał to być długi obiekt łączący się z Donżonem i Srebrną Górą. Na przedpolu miał pierwotnie powstać jeszcze jeden fort - Kłośna - który nawet zaczęto wznosić. Fort Wysoka Skała ma część główną i położone niżej przedwale, połączone wysklepionym przejazdem. W części szyjowej jest dziedziniec, a wokół niego kazamaty: pomieszczenia mieszkalne, magazyn mieszczący 95 ton prochu, skład żywności, wartownia i pomieszczenie ze studnią o głębokości 69 metrów. W przedwalu był mniejszy magazyn prochu i latryna. Stanowiska artylerii były na wałach, w kilkudziesięciu kazamatach strzeleckich były miejsca dla strzelców. Całość otaczała głęboka sucha fosa wykuta w skale, dodatkowo od wschodu brobiona przez galerię przeciwstokową z korytarzem ukrytym za zewnętrznym murem ze strzelnicami do obrony dna fosy. Z galerii było do fortu niskie przejście, biegnące w poprzek fosy. Kryte ogniem były wszystkie odcinki fosy fortu. Fort Wysoka Skała służył do obrony podejścia do Donżonu Twierdzy Srebrna Góra oraz do kontroli położonego niżej miasteczka. Jego groźna sylwetka najlepiej widoczna jest od wschodu. W latach 1926-1928 fort przeszedł gruntowny remont. Obiekt był wtedy ośrodkiem szkoleniowym policji i miał kilkadziesiąt miejsc noclegowych. Od 1966 roku fort był w zarządzie harcerzy, wtedy też przyjęła się nazwa "Harcerz".

Czytaj więcej: Muzeum Chirurgów w Edynburgu

W czasie drugiej wojny światowej w forcie Wysoka Skała Niemcy umieścili podobóz oflagu VIII "b". W kwietniu 1940 roku przeniesiono tam z fortu Ostróg, dwudziestu najbardziej "niebezpiecznych" jeńców. Niemcy uważali, że ucieczka z stąd jest niemożliwa. Jednak uwięzieni tam Polacy szybko odkryli pomieszczenie z zamurowanym oknem, do którego dorobili klucz i wydłubując zaprawę spomiędzy cegieł stworzyli szansę wydostania się. 5 maja 1940 roku dziesięciu polskich oficerów wydostało się nocą, podczas padającego deszczu przez otwór i zeszło do fosy po związanych prześcieradłach, dzieląc się następnie na trzy grupy. Dwóch pierwszych Niemcy złapali koło Bystrzycy Kłodzkiej. Po jedenastu dniach koło Ołomuńca w Czechach przypadkowo wpadło pięciu kolejnych. Zmęczeni uciekinierzy oczekiwali na podniesienie szlabanu kolejowego i... zasnęli. Rano okazało się, że był to szlaban graniczny Protektoratu Czech i Moraw. Jednym z zatrzymanych tam Polaków był podporucznik Jędrzej Giertych, polityk, dyplomata, publicysta i jeden z liderów Stronnictwa Narodowego, dziadek Romana Giertycha. Jędrzej Giertych uciekał zresztą z obozów sześć razy, a najdłużej przebywał na wolności dwanaście dni. Opisał te zdarzenia w emigracyjnych książkach "Wrześniowcy" (1957 r.) i "Europa w niewoli" (1959 r.), wydanych w Polsce jako "Uciekinier" (2010 r.) i "Ścigany" (2011 r.). Ze wspomnianej grupy tylko trzech żołnierzy przedostało się do Palestyny i wstąpiło do Polskich Sił Zbrojnych, by podjąć walkę z Niemcami.

Twierdza Srebrna Góra. Zwiedzanie i bilety

Całość wizyty w Twierdzy Srebrna Góra trwa 2,5 godziny. Zwiedza się ją z przewodnikiem, ale nie należy się tego obawiać. Przewodnicy potrafią zainteresować historią obieltu i sypią ciekawostkami jak z rękawa.
Bilety wstępu do Twierdzy Srebrna Góra kosztują:

normalny: 40 zł;
ulgowy: 30 zł;
dzieci do lat 4: bezpłatnie.

Można także kupić za 100 zł roczny bilet do twierdzy. Są dostępne ułatwienia dla obcokrajowców, niewidzących i niesłyszących.

Czytaj więcej: Spacer w koronach drzew

Warto wiedzieć, że ostatnie wejście z przewodnikiem jest na 1,5 godziny przed zamknięciem.
Godziny zwiedzania Twierdzy Srebrna Góra:

kwiecień, maj, czerwiec, wrzesień, październik 10:00 - 18.00;
lipiec, sierpień - 10:00 - 19:00;
listopad - marzec 10:00 - 17:00 (godziny zwiedzania z przewodnikiem: 10:20, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00, 15:00, 15:50).

Twierdza jest nieczynna: w Niedzielę Wielkanocną, 1 listopada oraz 24 i 25 grudnia.

Hotel i restauracja Srebrna Góra

W 2023 r. w Twierdzy Srebrna Góra otwarty został hotel z klimatyczną restauracją dla ponad stu gości. Prace kosztowały ponad 26 mln zł. Tyle pochłonęło m.in. odkopanie i odrestaurowanie niedostępnych do tej pory części twierdzy. W nowych przestrzeniach pomieściły się właśnie sala konferencyjna, restauracja i hotel.

Czytaj więcej: Skalne miasto Adrszpach

W restauracji jest 108 miejsc dla gości. W hotelu jest ich ponad 60. Łatwo tam zorganizować konferencję, warsztaty czy bankiet. Twierdza Srebrna Góra może stać się częścią światowego dziedzictwa. Stanie się tak, jeżeli uda się wpisać ją na listę UNESCO.

Co zwiedzać w Kotlinie Kłodzkiej?

W Kotlinie Kłodzkiej nie brak zabytków i fantastycznej przyrody. Samo Kłodzko dysponuje wieloma atrakcjami. Godny uwagi jest most gotycki w Kłodzku. Warto także wybrać się na zwiedzanie Twierdzy Kłodzko. Na liście jest także Fort Owcza Góra. Koniecznie trzeba obejrzeć kłodzki rynek z ratuszem. Miasto chwali się repliką pręgierza, który powstał w latach 1551-1552 i został zlikwidowany w 1793 r., zaprasza także do miejskiego muzeum, które opowiada o Kłodzku i regionie. Popularnością wśróð turystóœ cieszy się podziemna trasa turystyczna. Najstarszy zachowany kościół, którego historia sięga 1194 r. to kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Nieco za miastem, na Kłodzkiej Górze, czeka wieża widokowa o wysokości 34,5 metra.

Czytaj więcej: Ogród Kwiatowy w Kromieryżu

Nieco dalej są takie atrakcje, jak twierdza Srebrna Góra i miasteczko o tej samej nazwie. Koniecznie trzeba odwiedzić kompleks Osówka, niemiecki podziemny przemysłowy labirynt z czasów drugiej wojny światowej, o którego preznaczeniu wciąż krążą niepotwierdzone domysły. Niezwykłe wrażenie robią ruiny zamku Owiesno. To tylko część atrakcji Kotliny Kłodzkiej. Jest ich tyle, że każdy znajdzie tu coś dla siebie.

Twierdza Srebrna Góra, dojazd

Jak dojechać do Twierdzy Srebrna Góra? Dojazd do Twierdzy Srebrna Góra może nastręczyć problemów. Trzeba zjechać z głównej drogi.

Czytaj więcej: Dąb Mieszko w Warszawie

Na miejscu znajdziemy wygodny parking, na którym w sezonie za opłata można bezpiecznie zaparkować.
Można też kliknąć w Google Maps, gdy droga stanie się zbyt skomplikowana.