Cmentarz choleryczny w Podwilku położony jest urokliwie w widłach rzeki Czarnej Orawy i potoku Bukowińskiego. Aby tam dotrzeć, trzeba się kawałek przejść między domami. Z drogi na Podszkle i Danielki skręcamy między obejścia i dwa razy przechodzimy przez rzekę. Po chwili znajdziemy się na lewym brzegu Czarnej Orawy.
Nekropolia jest niewielka i w całości zarośnięta. Gęste krzaki, spore drzewa i maliniaki bronią dostępu do jej wnętrza. Tymczasem w środku znajdują się dwa pomniki, a jeden z nich jest całkiem nowy. Są tu całkiem świeże znicze. Kilkadziesiąt lat temu była tam jeszcze prawdopodobnie jedna kapliczka, postawiona przez tego samego mieszkańca, który w okolicy postawił więcej takich pomników, charakteryzujących się specyficznymi napisami.
Cmentarz chorych na zarazę
Portal polskaorawa.pl przypomina podanie Małgorzaty Lorencowicz z Divékych, która twierdzi, że pierwsza ziemiańska nekropolia w Podwilku to właśnie znany współczesnym "cmentarz choleryczny". Gdy nadeszła epidemia, złożono na nim ofiary zmarłe na cholerę. Jednak potem nie chciano już tutaj dokonywać dalszych zwykłych pochówków. Powstały nowe cmentarze. Według lokalnych opowieści wzburzona rzeka miała też podebrać brzeg, na którym ulokowano nekropolię. Widziano wtedy trumny, które spadły do wody.
Zarazy trapiły Galicję w XIX wieku. "W 1831 roku cholera panująca na terenie cyrkułu tarnowskiego, zabrała 1429 osób. W 1847 roku na tyfus w parafii siedliskiej zmarło 541 osób" - pisze dr Arkadiusz S. Więch w "Posłowiu. O galicyjskich krwawych zapustach, czyli chłopskim zrywie Jakuba Szeli", które zamieszczono w książce "Baśń o wężowym sercu, albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli", Radka Raka.
Epidemie dotarły i na Orawę. Cholera w nieodległym Jordanowie i całym regionie wystąpiła cztery razy: w 1831, 1849, 1855 i 1873 roku - pisze mgr inż. Stanisław Bednarz, który zajmował się epidemiami w Galicji. W Lipnicy ludzie umierali na cholerę w 1847 r. Na pewno w okolicy była epidemia cholery w 1853 roku, bo przypomina o tym kapliczka i cmentarz w Bobrovie na Słowacji. Z kolei w Zakopanem, według pierwszgo proboszcza ks. Józefa Stolarczyka, epidemia wybuchła 1 września 1873 roku. Z tablicy w Podwilku wynika, że pochówki z rodu Divékych miały tu miejsce w 1816 i 1823 roku i mogły nie mieć związku z cholerą. Niewykluczone też, że chowani byli tutaj także zmarli na tyfus.
Pomniki wśród krzaków
Na nieistniejącym dziś pomniku o prostokątnym kształcie widniał napis: "POCHWALONY JESUS HRYSTUS I MARYA MATKA BOZA KTO W NICH WEZY TEN ODNICH OTRYMUJE RZADNEJ UTRATY NIE OTRYMUJO ONI MAJĄ NAJWIĘKSĄ MOC DO WSZYSTKIEGO ALE KAZDY SZUKA ICH POMOCY KIEDY JUZ MU POTREBA NATO WSYSTKO UPOMINA JA ABY WCESNIEJ LUD SIE OPAMIENTALI NA DNI NE TYLKO TERAZ ALE I NADAL". Z kolei na krzyżu napisano: "O TEM NIE ZAPOMINAJ SPRAWODLIWIE PRZYJMUJ TO CI JEST WZDY I NA WIECNE WIEKI I WGR[O]BJE CI JEST POTZEBA WIEZEM W BOGA OJCA WIES I TY NIE BEDZIE CIE BÓG KARAŁ NIE OPUSCAC MATKI BOZEJ ANI PAN BOGA ONI CIE PROWA[DZ] WDRO..." - koniec napisu nie jest czytelny. Oba te pomniki prawie na pewno stały w latach 80. XX wieku.
Nowością jest lśniąca płyta z nazwiskami z rodziny posiadaczy ziemskich Divékych, którzy mieszkali w pobliskim drewnianym dworze. Wymienieni to m.in. Nitra Divéky i Janosne Divéky. Podwilczański drewniany dwór Divékych, słynny w tej okolicy, spłonął w 1974 roku, a wraz z nim m.in. cenna biblioteka. Pożar był ogromny, zniszczył budowlę doszczętnie. Aby dowiedzieć się więcej o losach parafii w Podwilku warto sięgnąć po książkę "Z dziejów parafii św. Marcina w Podwilku" (2017), której autorem jest Łukasz Wiater.
Czym jest cholera? Jak można się nią zarazić?
Cholera jest ostrą, zakaźną chorobą przewodu pokarmowego, którą wywołuje bakteria Przecinkowiec cholery (Vibrio cholerae). Bakteria ta występuje w środowisku wodnym, a do zakażenia dochodzi poprzez spożycie zanieczyszczonej wody lub pokarmów. Cholera jest chorobą stale, endemicznie występującą w wielu krajach tropikalnych i subtropikalnych, gdzie panują niewystarczające warunki sanitarne. Zdarza się w krajach rozwiniętych, ale w postaci sporadycznych ognisk epidemicznych. Objawy cholery pojawiają się zazwyczaj w ciągu 12-48 godzin od zakażenia. Najczęstsze z nich to: ostra biegunka, wymioty, bóle brzucha, osłabienie, pragnienie.
Możliwe skutki cholery to: odwodnienie, zaburzenia gospodarki elektrolitowej, wstrząs hipowolemiczny. Ciężki przebiego choroby może prowadzić do znacznego odwodnienia, a nawet zgonu. W Polsce cholera występuje sporadycznie, zwykle w postaci importowanych przypadków. Ostatni przypadek cholery w Polsce został odnotowany w 2017 roku. Aby zapobiegać zakażeniu cholerą należy dbać o czystość wody i żywności oraz stosować szczepienia ochronne, które zalecane są turystom, zwłaszcza tym, którzy podróżują do krajów, gdzie występuje ryzyko zakażenia.
Podwilk. U źródlisk Czarnej Orawy
Podwilk to wieś na Orawie położona nad rzeką Czarną Orawą w woj. małopolskim. Mieszka w niej ponad dwa tysiące ludzi, z których większość posługuje się gwarą orawską. Wieś zaczyna się wysoko w Beskidzie Orawsko-Podhalańskim zaraz za działem wodnym, który oddziela zlewnię Morza Czarnego, do której należy Czarna Orawa. Rzeka dalej przybiera nazwę Orawy i wpada do Wagu, później jej wody łączą się z Dunajem, wpadając wraz z nim do Morza Czarnego. Wokół rozciągają się lasy, którymi można dojść w pasmo babiogórskie. Wieś uzyskała lokację w 1585 roku. Nazwa Podwilka pochodzi od pierwszego sołtysa , którym był Feliks Wilczek, podlegający pod Zamek Orawski. W 1624 roku sołtysem był Marcin Wilczek, a we wsi było czterech zagrodników i 26 gospodarzy. Następcami Wilczków była spolszczona rodzina ziemiańska Divékych. Jednak dwór drewniany Divékych w Podwilku, który znajdował się w Ziemiaństwie, spłonął w 1974 roku.
Do 1687 roku wieś należała do parafii protestanckiej w Jabłonce. Następnie zbudowano w Podwilku katolicki kościół drewniany, zastąpiony w 1767 roku kościołem murowanym pod wezwaniem św. Marcina. Do 1918 r. Podwilk należał do Węgier. 5 listopada 1918 r. został przyłączony do Polski, co potwierdziło 31 grudnia 1918 r. polsko-czechosłowackie porozumienie chyżniańskie. Na krótko jednak, bo ziemia ta znowu została opanowana przez wojsko czechosłowackie. Dopiero 28 lipca 1920 r. decyzją Rady Ambasadorów wieś wróciła w granice Polski. Podwilk był jeszcze pod okupacją Słowacji podczas drugiej wojny światowej, podczas której Niemcy wywieźli miejscową ludność żydowską. Społeczność ta była niewielka, bowiem w okresie międzywojennym Podwilk zamieszkiwało 32 Żydów. Podwilk dziś, to wieś, w której część mieszkańców zajmuje się rolnictwem i godowlą, m.in. owiec. Dominują jednak usługi. Wiele osób wybiera także pracę w mieście, a celem są okoliczne miasta: Nowy Targ, Rabka-Zdrój czy Kraków. Znaczna liczba mieszkańców pracuje za granicą.
Orawa, gdzie to jest?
Orawa w Polsce to historyczna kraina w Europie Środkowej w dorzeczu rzeki Orawa, która dała jej nazwę. Nie wiadomo jednak skąd się wzięła Orawa rzeka. Kraina leży cześciowo w Polsce, a w większości na Słowacji. Cały Orawa region ma w Polsce powierzchnię 1900 km kwadratowych. Po polskiej stronie Orawa sięga pod Babią Górę, Pasmo Policy i grzbiet Pasma Podhalańskiego. Później granica idzie w poprzek Kotliny Orawsko-Podhalańskiej i ku Tatrom Zachodnim. Na Słowacji Orawa zahacza o gory Wielka Fatra i Mała Fatra, a z drugiej strony o Beskid Żywiecki. Środkiem tak wyznaczonej Orawy płynie rzeka Czarna Orawa, która po wypłynięciu z zalewu Jezioro Orawskie nosi już inne imię, to nazwa Orawa. Rzeka Orawa płynie do rzeki Wag w zlewni Morza Czarnego. To całkiem spora rzeka, którą organizowane są nawet spływy flisackie.
Spór o Orawę pomiędzy Polską a Czechosłowacją wybuchł po pierwszej wojnie światowej. Górną Orawę zamieszkiwali Polacy, Dolną - Słowacy. Podział odbył się bez plebiscytu, Polska zgodziła się w 1920 roku, by pozostawić w swoich granicach 12 wsi Górnej Orawy. Niedawno obchodzono stulecie tego wydarzenia. W 1924 r. do Polski przyłączono brakujący kawałek Lipnicy Wielkiej, ale oddane zostały wsie Suchá Hora (Sucha Góra) i Głodówka. Między 1938 a 1939 rokiem Polska przyłączyła jeszcze spory fragment terenu Orawy, ale w czasie drugiej wojny światowej całą Orawę przejęła Słowacja, a po wojnie powrócono do poprzednich na mocy umowy z 13 czerwca 1958 r. Dość późno zatem sytuacja na Orawie się ustabilizowała. Nic dziwnego, że jeszcze dwiadzieścia lat później można było spotkać w regionie szyldy na których napisy słowackie występowały razem z polskimi. Można się było tu poczuć jak za granicą.
Ile miejscowości jest na Orawie?
Za centrum polskiej Orawy uważana jest dziś Jabłonka lub Jabłonka Orawska - jak mówią niektórzy. Jabłonka należy do powiatu nowotarskiego. W miejscowości siedzibę ma gmina Jabłonka. Jabłonka to gmina wiejska. Miejscowość leży na trasie drogi krajowej nr 7 (międzynarodowej drogi E-77) na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich 957 i 962.
Ile miejscowości jest na polskiej Orawie? Obecnie jest 14 miejscowości na polskiej Orawie. Wsie na polskiej Orawie to: Bukowina-Osiedle, Chyżne, Harkabuz, Jabłonka, Kiczory, Lipnica Mała, Lipnica Wielka, Orawka, Piekielnik, Podsarnie, Podszkle, Podwilk, Zubrzyca Dolna oraz Zubrzyca Górna.
Cmentarz choleryczny w Podwilku. Jak dojechać
Aby dotrzeć na cmentarz choleryczny w Podwilku trzeba, jadąc od kościoła w kierunku Jabłonki i Chyżnego, po około stu metrach skręcić w lewo i w drogę prowadzącą do Danielek i Podszkla. Za mostem i sklepem spożywczym należy ponownie skręcić w lewo i dojść do rzeki. Droga prowadzi brodem, a za chwilę doprowadzi do następnego przejazdu przez wodę. Wtedy idziemy stromo w górę, mając po lewej gęsty maliniak przetykany świerkiem.
Po wyjściu na stromy brzeg zobaczymy pomnik św. Jana Nepomucena, gąszcz po lewej stronie to zarośla, w których kryje się cmentarz. Warto się tam zanurzyć. By spróbować znaleźć ślady grzebania zmarłych i zapalić znicz.
Gdy droga okaże się zbyt kręta, można iść używając aplikacji Mapy Google.
Kładka na Potoku Bukowińskim. Kto ją znajdzie nie będzie musiał brodzić dwa razy w rzece.
Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.
Znasz? Skomentuj!