"Żywe pisklę" Joanny Rajkowskiej. Posłuchaj przez skorupę

Na Placu Pięciu Rogów w Warszawie pojawiło się 12 maja 2023 r. gigantyczne niebieskie jajo. Okazuje się, że to nie "jakieś jaja" ani plastikowa tandeta, tylko gips akrylowy, ukształtowany przez utytułowaną artystkę Joannę Rajkowską. Wyposażony w głośniki emituje przeslanie, które w zamyśle ma trafiać do serc i wzmagać tęsknotę za życiem naturalnym bardziej niż miejskie. Ze środka pomaga wejść w ten nastrój "Pisklę" nagrane przez artystkę, a następnie zaklęte w akustyczną rzeźbę. Według niektórych będzie to po latach kolejny symbol Warszawy, tak samo ważny jak palma na rondzie de Gaulle'a, która nie tylko wrosła w krajobraz, ale nawet ciężko sobie bez niej wyobrazić Aleje Jerozolimskie.

Czytaj więcej: Palma w Warszawie

"»Pisklę« ma szczególny cel: wskazuje na kruchość życia - aby usłyszeć pełne spektrum dźwięków, trzeba objąć jajko i słuchać z uwagą. Jest to doświadczanie miejsca, obiektu i jego aury ciałem; ciałem, które słucha początku życia. To również przerwa w trajektorii życia codziennego, chwila (dosłownie) pochylania się nad czymś co jest w istocie niewidoczne, miejsce dyskretnego nasłuchiwania – co bardzo rzadko dzieje się w miastach" - tłumaczy Joanna Rajkowska na swojej stronie.

Puls ptaka w jajku na Placu Pięciu Rogów

Jajo Joanny Rajkowskiej to model jajka kosa zwyczajnego (Turdus merula). Wcześniej jajko było od 2019 roku wystawiane w Regent's Park w Ogrodach Angielskich w Londynie, gdzie pojawiło się w ramach Frieze Sculpture 2019. Po przyłożenia ucha do ogromnego jajka można usłyszeć bicie serca pisklęcia i dźwięki wykluwającego się ptaka, bo "Pisklę" to rzeźba akustyczna. Słuchać m.in. pukanie dziobem w skorupę. Jajo drży, ponieważ działa jak membrana pozwalająca na słuchanie i odczuwanie drgań fal dźwiękowych. Żeby to jednak usłyszeć i poczuć trzeba rzeźby dotknąć, przyłożyć głowę lub przytulić się do niej. By powstało "Pisklę" artystka użyła tzw. wzbudników zamieniających skorupę jaja, które w obwodzie ma ponad 6 metrów, w membranę głośnikową. Zarejestrowała mikrofonem kontaktowym dźwięki wydawane przez wykluwającego się ptaka.

Czytaj więcej: Rzeźba "Niemowlęta" w Pradze

- Puls wykluwającego się pisklęcia jest w przybliżeniu trzy razy szybszy niż u człowieka. Dostrajanie do częstotliwości bicia serca drugiej istoty wymaga uważności wobec subtelnych, pozawerbalnych komunikatów, które zazwyczaj umykają w zgiełku miejskiego życia - tak opisuje dzieło Rajkowskiej, Aleksandra Jach, kuratorka sztuki.
- Ono specjalnie ma intensywny kolor, żeby mogły zadziałać warunki atmosferyczne, a faktura jajka stawała się coraz ciekawsza - mówiła artystka podczas odsłonięcia dzieła. - Jest to swojego rodzaju test wrażliwości warszawiaków, w moim zamierzeniu jest obiektem surrealnym i umieszcza nas w zupełnie innej czasoprzestrzeni, konkretnie ptasiej czasoprzestrzeni. Projekt powstał w 2018 roku w pracowni Michała Kempińskiego - wspominała Joanna Rajkowska.

Jajko za ćwierć miliona nowym symbolem stolicy

Zarząd Dróg Miejskich zlecił wykonanie projektu rzeźby na placu w 2019 r. Realizacja poprzedzona była uzgodnieniami z Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
- Na Szpitalnej jest moja pracownia, od 2003 roku, tu bije moje serce, jestem jak roślina wczepiona wszystkimi energiami w to miejsce - mówiła Joanna Rajkowska. - To pisklę pokazuję poniekąd drogę strojenia wrażliwości, relację do innych gatunków, bo musimy przestrajać naszą wrażliwość - dodała.
- Tak jak palma, tak i ta rzeźba może się stać jednym z turystycznych symboli Warszawy. To pisklę i ta mini-sadzawka obok mówią też o wrażliwości na nie-ludzkich mieszkańców Warszawy. Z tej wody korzystają ptaki i psy. Zachęcam wszystkich, żebyście śmiało podeszli do jaja i przytulili się, to robi niewiarygodne wrażenie - powiedziała Aldona Machnowska-Góra, zastępczyni prezydenta miasta.

Czytaj więcej: Muzeum Więzienia Pawiak

Instalacja powstała dzięki współpracy Joanny Rajkowskiej z architektem Michałem Kempińskim, pracownią WXCA oraz z Zarządem Dróg Miejskich w Warszawie, który przebudował plac Pięciu Rogów, zmieniając skrzyżowanie pięciu ulic - Zgody, Chmielnej, Szpitalnej, Kruczej i Brackiej - w przestrzeń dla pieszych. Plama asfaltu, opanowana przez samochody stała się miejscem spotkań, w którym stanęły 22 wielkie klony polne. Plac Pięciu Rogów oddany warszawiakom po remoncie w 2022 r. to jeden z elementów Nowego Centrum Warszawy.
Jajko ma 240 cm długości i 180 cm wysokości. Kosztowało ćwierć miliona złotych.

Kim jest Joanna Rajkowska?

Joanna Rajkowska to polska artystka współczesna, znana głównie z instalacji, filmów, fotografii, modeli. Studiowała historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim i malarstwo ścienne w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Joanna Rajkowska studiowała także na State University of New York. Brała udział w wielu wystawach, była wielokrotnie nagradzana. Tygodnik "Polityka" uznał jej instalację "Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich" za jedną z dziesięciu najważniejszych realizacji artystycznych trzydziestolecia (od 1989 roku). Joanna Rajkowska jest laureatką nagrody "Paszport Polityki" z 2007 roku. Otrzymała także Nagrodę Wielką Polskiej Fundacji Kultury za całokształt twórczości.

Czytaj więcej: Żelazny most spawany w Maurzycach

Palma na Rondzie de Gaulle'a w Warszawie, a w zasdzie sztuczna palma daktylowa, to - jako się rzekło - w rzeczywistości artystyczny projekt zatytułowany "Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich". Palma na Rondzie de Gaulle'a została odsłonięta 2 grudnia 2002 roku. Jej autorką jest Joanna Rajkowska, a pomysł wiąże się z pobytem artystki i Artura Żmijewskiego w Izraelu rok wcześniej. Pierwotnie koncepcja obejmowała stworzenie całego rzędu takich drzew. Ostatecznie powstało jedno drzewo. W ciągu dwudziestu lat palma stała się symbolem Warszawy. Niektórzy twierdzą, że wymownym. Mało kto wie, że Rajkowska stworzyła też "Dotleniacz" na placu Grzybowskim - sztuczny staw z tlenem i futurystyczne ławki na miejskim trawniku.

Jak trafić do jajka na Placu Pięciu Rogów?

Jak dojechać do jajka Rajkowskiej? Plac Pięcu Rogów dojazd ma prosty. Jedziemy ALejami Jerozolimskimi, wszystko jedno, z której strony. Zatrzymujemy się w okolicy skrzyżowania z Kruczą. Następnie idziemy Kruczą na północ w kierunku ulicy Szpitalnej. Za chwilę jesteśmy na miejscu, jajko jest po lewej stronie. Wcale nie wydaje się tak ogromne jak to widać na zdjęciach.

Czytaj więcej: Kościół drewniany w Skrzydlnej

Na miejsce można dojechać tramwajami. Przystanek "Krucza" to miejsce, do którego dowiozą tramwaje linii 3, 7, 9, 22, 24 i 25. Można też jechać autobusem. Też przystanek nazywa się "Krucza". A jeżdżą autobusy 109, 117, 127, 128, 158, 171, 175, 180, 222 i 503.

Można też dojechać metrem na stację "Centrum" i przejść się kawałek w stronę Wisły ul. Chmielną.

Jeśli są problemy z trafieniem, warto wykorzystać Mapy Google. One zawsze doprowadzą.

Zobacz zdjęcia jajka Joanny Rajkowskiej w Warszawie.