Skansen w Granicy na skraju Puszczy Kampinoskiej, to miejsce, które darzymy wielkim sentymentem. Kiedyś przyjeżdżaliśmy tu bardzo często. Jeszcze w okolicach 2010 roku otoczenie napawało smutkiem. Widać było, że Kampinoski Park Narodowy, który nie ma dochodów z biletów, jak to się dzieje w Tatrach, nie ma pieniędzy na właściwe utrzymanie starych chałup. Z dachów zsuwała się strzecha, dziury były doraźnie zatykane folią przyciśniętą żerdziami. Na ten przykry widok czuło się smutek.
Znalazły się jednak w końcu pieniądze m. in. z Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz z Lasów Państwowych. Stare i zniszczone pokrycia dachowe budynków skansenu zostały wymienione. Uporządkowano obejścia. Wymieniono ogrodzenie Chaty Kampinoskiej. Teraz Skansen Budownictwa Puszczańskiego w Granicy jest estetyczny, w ogródkach kwitną kwiaty. Widać gospodarską rękę.
Historia skansenu w Granicy
Idea utworzenia muzeum na wolnym powietrzu w okolicy Puszczy Kampinoskiej zrodziła się w połowie lat 70. minionego wieku. Inicjatorami były Towarzystwo Kulturalno-Naukowe w Pruszkowie, Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych i Kampinoski Park Narodowy. Początkowo miał powstać niewielki skansen w Borzęcinie. Jednak później zdecydowano się utworzyć dużo większy park etnograficzny. W latach 1975-76 Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych zinwentaryzował zabytki budownictwa wiejskiego w Puszczy Kampinoskiej i jej sąsiedztwie.
Pierwsze takie badania na tym obszarze objęły 60 wsi. W 38 miejscowościach znalezionych zostało 98 obiektów, spośród których 25 pochodzących z 15 wsi wytypowano do przeniesienia do projektowanego skansenu.
Latem 1984 roku podjęta została decyzja o zlokalizowaniu parku etnograficznego w Granicy, nieopodal zabudowań Ośrodka Dydaktycznego Kampinoskiego Parku Narodowego i Nadleśnictwa Kampinos, które także są zabytkowe i pochodzą z lat 1919-20.
Zagrody budownictwa kampinoskiego
W skansenie w Granicy znajdują się obecnie trzy zagrody, których nazwy wzięły się od nazwisk ostatnich zamieszkujących w nich gospodarzy. Dwie z nich stoją blisko siebie i tworzą zespół zagród "sektora rolniczego". Zagroda Widymajera to gospodarstwo zamożnego chłopa z Równiny Łowicko-Błońskiej. Stoi tam pięć obiektów: kryty gontem drewniany budynek mieszkalny, stojący frontem do drogi, przeniesiony ze wsi Szymanówek koło Leszna. Zbudowano go na przełomie XIX i XX wieku. Oprócz tego jest tam jeszcze stodoła ze wsi Juliopol z gminy Młodzieszyn z okresu międzywojennego. Jest także spichlerz zrekonstruowany na podstawie budynku ze wsi Maszna z 1910 roku, drewutnia z wozownią zrekonstruowana na podstawie oryginału z Maszny oraz obora drewniana z 1903 roku - także z Maszny.
Tę "ulicówkę" uzupełnia drugie gospodarstwo - zagroda Wiejckiej. Jest to uboższe gospodarstwo chłopa średniozamożnego. Tu także jest pięć drewnianych obiektów.
Stoją tam: dom mieszkalny usytuowany frontem do ulicy, z niewielkim ogródeczkiem oraz obora i stodoła przeniesione z dzielnicy Bugaj we wsi Kampinos, z okolicy, gdzie dziś jest ul. Niepodległości. Jest tam też spichlerz drewniany wybudowany około 1880 roku w Kownacicy w powiecie garwolińskim. Budynek ten został w 1938 roku przeniesiony do nieodległego Błonia i stąd trafił do skansenu. Gospodarstwo uzupełnia zrekonstruowana drewutnia.
Kulturalna Chata Kampinoska
Trzecie gospodarstwo w skansenie to Chata Kampinoska. Stoi ona dalej, po drugiej stronie asfaltowej drogi z parkingu do Muzeum Kampinoskiego Parku Narodowego. Składa się z domu drewnianego krytego strzechą przeniesionego do skansenu w 1985 roku ze wsi Granica i stojącej obok drewnianej obory. Dom drewniany zbudowany został w 1911 roku z drewna z innej chałupy, która już wtedy miała sto lat. Jest to tak zwana zagroda "biedniacka", należąca do rodziny ubogiej. W obejściu warto zwrócić uwagę na żuraw studzienny, który przekazał park narodowy.
W trzyizbowym domu pozbawionym sieni mieści się teraz siedziba stowarzyszenia "Towarzystwo Kampinoskie", któremu Kampinoski Park Narodowy przekazał ten obiekt w 2007 roku. Towarzystwo zajmuje pomieszczenia, które kiedyś pełniły rolę mieszkalno-kuchenną. Z zewnątrz chata jest pobielona. A w środku są oryginalne sprzęty i wyposażenie, które podarowali mieszkańcy Granicy i gminy Kampinos. Towarzystwo zajmuje się szerzeniem zwyczajów ludności Puszczy Kampinoskiej i okolic.
Historia Kampinoskiego Parku Narodowego
Kampinoski Park Narodowy został utworzony w 1958 roku. Wiele osób pisze o nim "Kampinowski Park Narodowy", ale to błąd, bo tam nie ma "w". Kampinoski Park Narodowy leży na zachód od Warszawy w województwie mazowieckim, zajmuje powierzchnię 385,4433 km², a jego otulina to 377,56 km². Ścisła ochrona w rezerwatach jest prowadzona na 4636 hektarach. Kampinoski Park Narodowy odwiedza milion ludzi rocznie. Siedziba Kampinoskiego Parku Narodowego mieści się w urokliwym Izabelinie. Pierwsze rezerwaty przyrody na tym terenie utworzono w latach 30. ubiegłego wieku. Były to obszary ścisłej ochrony: Granica, Sieraków i Zamczysko. Zabiegali o to przyrodnicy Roman i Jadwiga Kobendza. Chcieli chronić pozostałości legendarnej Puszczy Mazowieckiej w pradolinie Wisły przed wyrębem pod śródleśne polany i zabudowę. Okazało się, że byli wizjonerami, bo dziś każdy chciałby się w tym wielkim lesie budować.
Kampinoski Park Narodowy to ogromne przyrodnicze zaplecze czystego powietrza, żywej, dzikiej przyrody zapewniające regenerację mieszkańcom aglomeracji Warszawskiej. Wystarczy wyjechać trochę na przedmieścia stolicy i już jest się w Puszczy Kampinoskiej, a za mały kawałek w Kampinoskim Parku Narodowym. Można tu obejrzeć przede wszystkim porośnięte borem sosnowym wydmy, których ogrom budzi respekt przed siłą naturalnych zjawisk. Są tu także rozległe obszary bagienne, na których można spotkać łosie. Łoś jest symbolem Kampinoskiego Parku Narodowego. Inne ważne zwierzę Puszczy Kampinoskiej to bóbr. Kolejny, tym razem bardzo rzadki mieszkaniec Kampinoskiego Parku Narodowego, to ryś. Można tu także spotkać m.in. liczne rzadkie motyle (motylowe łąki), zamieszkujące siedliska łąkowe. Podczas spacerów po Puszczy Kampinoskiej zobaczymy lasy bagienne - olsowe i łęgowe, bory sosnowe, lasy dębowe.
Kampinoski Park Narodowy - atrakcje
Kampinoski Park Narodowy atrakcje ma liczne. Jedną z nich jest skansen budownictwa puszczańskiego w Granicy w tym kampinoska Kaplica Leśników w Granicy. Drugą - ośrodek edukacyjny Kampinoskiego Parku Narodowego w Granicy, przy którym funkcjonuje świetne muezum przyrodnicze z wieloma eksponatami. W Julinku, tam gdzie wcześniej znajdowała się szkoła cyrkowa, natrafimy na park rozrywki w Julinku, gdzie najlepiej poczują się najmłodsi. Warto zwiedzić cmentarz w Palmirach. To miejsce, gdzie leżą pomordowani przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej. W ogóle Puszcza Kampinoska roi się od miejsc historycznych, gdzie rozegrały się bitwy i potyczki, czy to powstań z 1794 i 1863 roku, czy to wojny obronnej 1939 roku, czy walk związanych z Powstaniem Warszawskim 1944 roku (uroczysko Pogórze Leśne). Warto zajerzeć do uroczyska Opaleń, gdzie znajdziemy Matkę Boską oraz jezioro Opaleń. Hitem jest Atomowa Kwatera Dowodzenia z czasów Układu Warszawskiego i zimnej wojny. Warto obejrzeć Górę Ojca!
Przez Kampinoski Park Narodowy prowadzi wiele pieszych szlaków turystycznych. Ich siatką można tak naprawdę schodzić całą Puszczę Kampinoską wszerz i wzdłuż. Łączna ich długość to 360 kilometrów! Inną atrakcją jest Kampinoski Szlak Rowerowy, który ma długość 114,5 kilometra. Latem przez skraj parku kursuje z Sochaczewa do Wilczy Tułowskich zabytkowa Sochaczewska Kolej Muzealna. Warto się nią przejechać, taka podróż wąskotorówką jest bardzo urozmaicona, jest też czas na wycieczkę do lasu. Puszcza Kampinoska jest tak wyjątkowa, że od 2000 roku cały Kampinoski Park Narodowy wraz z jego otuliną jest umieszczony na liście skarbów UNESCO jako Rezerwat Biosfery "Puszcza Kampinoska".
Jak dojechać do Granicy?
Parking w Granicy, odnowiony, wyposażony w zaplecze sanitarne, jest darmowy.
Zwiedzanie zagrody Widymajera odbywało się z powodu pandemii koronawirusa w tygodniu, od poniedziałku do piątku od godz. 9 do 15. Obowiązywał limit 10 osób jednocześnie, w półtorametrowych odstępach. Z powodu pandemii pozostałych obiektów zwiedzać nie można było (2020 rok). Obecnie może być inaczej.
Jak dojechać do Granicy? Aby dojechać do Granicy, najlepiej, jadąc z Warszawy, skierować się na drogę krajową nr 580, która z Bemowa doprowadzi do Komorowa leżącego za wsią Kampinos.
Tam przy drogowskazie skręcamy w prawo i po kilku kilometrach jest dojazd na parking leśny Granica.
Z Warszawy można również jechać drogą S2 i autostradą A2, a następnie na zjeździe Pruszków skręcić na Borzęcin, dojechać do drogi nr 580 i dalej podążać w kierunku Kampinosu, skręcając w prawo w Komorowie.
Jeśli są problemy, warto kliknąć w Google Maps. Sztuczna inteligencja pomoże!
Zobacz zdjęcia z wycieczki za dychę do skansenu w Granicy. Na pierwszy ogień poszła zagroda Widymajera.
Następna była zagroda Wiejckiej.
Do skansenu idzie się aleją dębów, nazwaną "Aleją Trzeciego Tysiąclecia". Uroczysta inauguracja alei odbyła się 16 maja 1999 roku. Pierwsze drzewa posadzili ówczesny prezydent Aleksander Kwaśniewski, prymas Polski kardynał Józef Glemp oraz minister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa Jan Szyszko. Od tamtej pory organizacje i politycy sadzą nowe dęby. Każdy z nich jest oznakowany tabliczką. Razem z remontem skansenu, uporządkowano także aleję. Pojawiły się estetyczne wygrodzenia z belek drewnianych.
Zasadzono tu kilkadziesiąt dębów (jest ich około 40). Gdy my tu przyjeżdżaliśmy, rosło ich tu dopiero kilka.
Elementem skansenu jest także zagroda Połcia, czyli zagroda biedniacka, która stoi osobno przy drodze z parkingu i funkcjonuje dziś jako "Chata kampinoska". Działa tam stowarzyszenie Towarzystwo Kampinoskie, które organizuje imprezy związane z kulturą tego obszaru: dni bartnika i pszczelarza, pokazy wieńców dożynkowych, czy przegląd twórczości ludowej "Szukanie kwiatu paproci". "Chata Kampinoska" jest niestety zamknięta z powodu pandemii koronawirusa.
Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.
Znasz? Skomentuj!