15 lipca 2020

Muzeum kolejki torfowej w Podczerwonem. Wyjątkowa kopalnia na Podhalu

Muzeum kolejki torfowej na granicy czarnego DUnajca i Podczerwonego (woj. małopolskie) to miejsce jakby przeniesione w czasie. Fabryka torfu i borowiny jest bowiem z racji specyfiki kopaliny dość prymitywna pod względem technologicznym. Ciężki sprzęt nie wjedzie na mokradła, z kolei zbyt lekki sobie nie poradzi. Stąd duża rola ludzi. Urobek przewozi do wytwórni kolejka wąskotorowa, która składa się z lokomotywki spalinowej - naprawdę mikroskopijnej i pokonuje pięć kilometrów w głąb puścizn do złoża i z powrotem. Przy odrobinie szczęścia można kolejką pojechać na wycieczkę na puścizny czyli torfowiska.

Czytaj więcej: Zabytkowy most kolejowy w Podczerwonem

W nieco dawniejszych czasach, gdy torfowiska w kotlinie orawsko-nowotarskiej nie były chronione tak intensywnie jak dziś pozyskiwanie torfu odbywało się w większej skali. Wzdłuż drogi z Piekielnika do Czarnego Dunajca ciągnęły się odkrywki złóż tej kopaliny. Wierzchnią warstwę roślinności ściągano spychaczem. Z pokładu trofu pozyskiwano surowiec, który formowany był w kostki i służył jako tani ...opał. Długie szeregi kostek suszących się na słońcu mijało się, piętrzyły się w długich stertach wzdłuż drogi, zdaje się nakryte daszkami z desek. Pamiętam także, że torf w tamtym czasie bywał w kotłowni. Czy to jako podpałka, czy to jako opał - tego już nie pamiętam.

Zielony torfowy "odkurzacz"

Dziś pozyskiwany urobek czyli torf ogrodniczy lub borowina pakowane są w zgrabne worki z firmowym nadrukiem i wysyłane do klientów przez Zakład Produkcji Torfowej "Bór za lasem", który eksploatuje 1,5 metrowej głębokości złoże od 2005 roku. 
"W złożu występuje torf wysoki, z przewagą torfu wełniankowo-torfowcowego. Głównymi składnikami są wełnianka pochwowata oraz mchy torfowce. W części stropowej występuje cienka warstwa torfu sfangowego ( Eusphangeti) a w części spągowej strefowo występują cienkie wkładki torfu drzewnego (Pineti). Złoże odznacza się dużą zawartością pni w całym profilu złoża. Miąższość złoża waha się od 1,2 - 4,25 m , średnio 2,79 m" - informuje zakład wydobywający surowiec.
Stosowana dziś powszechnie w górnictwie torfu metoda frezerowa polega na "zdrapywaniu" kilkucentumetrowej warstwy pokładu urządzeniami ciągnionymi orzez traktor. Następnie jest on przetwarzany i pakowany.

Czytaj więcej: Zakład wielkopiecowy Bobrza

Dawniej luźny torf zbierała stalowa maszyna o konstrukcji wieżowej, która przemieszczała się na gąsienicach. Wciągała ona podsuszone cząstki torfu jak odkurzacz.
Inny, znacznie bardziej pracochłonny sposób, to metoda cegiełkowa. Kostki torfu wycinane są z pokładu, suszone w stertach i dostarczane do odbiorcy. Ten sposób jest jednak obecnie rzadziej stosowany.
Surowiec przywożony jest z torfowiska w wagonach-koszach. Robotę wykonuje słodka lokomotywka. Przed laty robotników do pracy wożono wagonami osobowymi. Dwa z nich zostały ostatnio odnowione i można je zobaczyć w tym niecodziennym muzeum. Gmina Czarny Dunajec organizuje od czasu do czasu wycieczki kolejką na torfowisko,  gdzie można z bliska zobaczyć wydobycie.

Wycieczka do kopalni torfu

Dojazd do kopalni torfu jest bardzo prosty. Jadąc od Czarnego Dunajca w stronę Chochołowa trzeba skręcić w prawo przed trasą rowerową Nowy Targ-Sucha Hora. Wąska asfaltowa droga doprowadzi do fabryki borowiny i podłoża ogrodniczego. Na miejscu można przeczytać tablice poglądowe, które wyjaśniają, jak wygląda praca górników torfowych.

Czytaj więcej: Kościół drewniany w Skrzydlnej

Trafić jest bardzo łatwo. Na rowerze można tam także dojechać na miejsce drogą gruntową z okolic bacówki w Baligówce. Gości powita efektowna brama. U wejścia widać odrestaurowany wagon kolejowy, drugi stoi w głębi w krzakach. Można podejść dalej i obejrzeć lokomotywkę i urządzenia do wydobycia torfu. Można porozmawiać z pracownikami. W razie problemów z dotarciem najlepiej  kliknąć w Mapy Google, które doprowadzą na miejsce.

Ostoja rzadkich roślin i zwierząt

Kopalnia torfu znajduje się w rejonie lasu "Cikówka". Dalej zaś w kierunku Chyżnego ciągną sie owe "puścizny", czyli specyficzne orawskie torfowiska, które w Nowym Targu nazywają "borami". Na dzikich terenach wystarczy wytężyć niezbyt mocno wzrok, aby natknąć się na rzadką roślinność niespotykaną gdzie indziej. Na pokładach torfu występują dwa gatunki rosiczki - długolistna i okrągłolistna, mech torfowiec, liczne storczyki, wełnianka wąskolistna, borówka bagienna oraz zbierana chętnie przez miejscowych górali, sprzedawana później na okolicznych jarmarkach - żurawina błotna.

Czytaj więcej: Kościół drewniany w Orawce

W miejscach, gdzie teren nieco się wznosi występuje endemiczna kosodrzewina i coraz rzadsza karłowata brzoza. 
Torfowisko Puścizna Wielka jest jedynym znanym miejscem występowania czerwca, owada z rzędu pluskwiaków równoskrzydłych, żerującego na wełniance i turzycach. Występują tu także m.in. cietrzewie i głuszcze, a ponadto bpcian czarny, brodźce samotne i czajka.
Ten przygraniczny teren zamieszkują wilki, dziki, jelenie i sarny. Zachodzi tu niedźwiedź, który wędruje między Tatrami a pasmem Babiej Góry. Mimo, że mamy do czynienia z terenami górskimi, trafia się także łoś.




Zobacz zdjęcia z wycieczki do Muzeum kolejki torfowej:












Zwrotnica. 




Rozjazd. 




Taśmociąg.



Stare wagony.




Brama zakładu.



A to dawna produkcja torfu:

Zakład Produkcji Torfowej "Bór za lasem"

Zakład Produkcji Torfowej "Bór za lasem"

Zakład Produkcji Torfowej "Bór za lasem"

Zakład Produkcji Torfowej "Bór za lasem"


Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.


Znasz? Skomentuj!